Dla zdrowia i urody

Nieswoiste zapalenie jelit

• Dla zdrowia i urody
• 2024 / 09 / 17

Dziś dość nietypowy temat, rzadko poruszany. Nieswoiste zapalenia jelit (inflamatory bowel disease - IBD) to uciążliwe, trudne do zdiagnozowania i wyleczenia choroby, objawiające się przede wszystkim przewlekłymi biegunkami i bardzo silnymi bólami brzucha. Do grupy nieswoistych zapaleń jelit zaliczamy m.in. wrzodziejące zapalenie jelita grubego (ulcerative colitive - UC), chorobę Leśniowskiego-Crohna, eozynofilowe zapalenie jelit, kolagenowe zapalenie jelit. Są to najczęściej bolesne, utrudniające codzienne funkcjonowanie i zagrażające życiu schorzenia.

Kluczowe jest tu słowo "nieswoiste", czyli o niespecyficznych objawach, niejasnego pochodzenia, mogące w dodatku ewoluować z jednego w drugie. A także trudne do zdiagnozowania i jeszcze trudniejsze w leczeniu. Stan zapalny przewodu pokarmowego to odpowiedź organizmu na uraz, infekcje lub podrażnienia i może powodować zaczerwienienie, obrzęk i ból. Jest to odpowiedź organizmu na rozlegulowanie układu odporności. Niewłaściwie leczone może doprowadzić do depresji, zaburzeń snu, niepokoju i nasilonego stresu.

Etiologia nieswoistych zapaleń jest wciąż niejasna, a naukowcy nadal szukają odpowiedzi na pytanie: dlaczego młodzi, ogólnie zdrowi ludzie cierpią na przewlekłe biegunki, bóle brzucha i wymioty, a leczenie pozwala jedynie na czasowe uśpienie tych przykrych objawów.

Naukowcy wskazują kilka możliwych, nakładających się na siebie przyczyn nieswoistych zapaleń jelit: czynniki genetyczne, czynniki infekcyjne (nadal nie udało się wyizolować patogenu odpowiedzialnego za powstanie choroby, ale wskazuje się m.in. na bakterię "Mycobacterium paratuberculosis"), czynniki immunologiczne (nieprawidłowa odpowiedź śluzówki jelita na kontakt z nieszkodliwymi bakteriami zasiedlającymi układ pokarmowy większości ludzi), czynniki środowiskowe (np. palenie papierosów). Zbadano, że kobiety z IBD mogą żyć od 6 do 8 lat krócej niż kobiety bez IBD. Natomiast mężczyźni mogą żyć od 5 do 6 lat krócej niż mężczyźni nie cierpiący na IBD.

Zarówno wrzodziejące zapalenie jelita grubego (UC), jak i choroba Leśniowskiego-Crohna najczęściej dotyczą ludzi młodych, pierwsze objawy pojawiają się zwykle między 20. a 40. rokiem życia. Coraz częściej mówi się jednak o drugim szczycie zachorowań wśród seniorów po sześćdziesiątym i siedemdziesiątym roku życia.

Wspólnymi objawami świadczącymi o stanie zapalnym jelit w przebiegu IBD są przewlekłe, nawracające, występujące nawet po kilkanaście razy dziennie biegunki, a także nudności i silne bóle dolnych partii brzucha. Może występować krwawienie z odbytu, zmęczenie, ogólne złe samopoczucie, gorączka, afty jamy ustnej, utrata apetytu, utrata masy ciała i niedokrwistość (zmniejszona liczba czerwonych krwinek). Mogą również pojawić się dziury w ścianie jelita lub niedrożność, co może doprowadzić do przeciekania zawartości jelita. Rzadkim, ale zagrażającym życiu powikłaniem w UC jest ostre rozdęcie okrężnicy, czyli rozległe i ciężkie nagromadzenie się gazów jelitowych, powodujące rozdęcie jelita, co grozi zakażeniem i wstrząsem anafilaktycznym.

Lekarze mają problem z diagnozowaniem, a potem leczeniem IBD.

---

U chorych zauważalne są okresy zaostrzeń i remisji. Przerwa od choroby może trwać nawet kilka miesięcy, a potem objawy nawracają, zazwyczaj bez żadnej wyraźnej przyczyny i pomimo leczenia. U niektórych pacjentów choroba objawia się również pozajelitowo (np. w postaci zmian skórnych czy bóli stawowych), co utrudnia postawienie właściwej diagnozy. U ludzi chorujących na IBD występuje podwyższone ryzyko rozwoju raka jelita grubego lub gruczolaka jelita cienkiego.

Często mylone są ze sobą choroba jelita drażliwego (irritable bowl syndrome - IBS) z IBD. IBS jest przewlekłym zaburzeniem interakcji między jelitami a mózgiem, które prowadzi do biegunek, zaparć a także wzdęć i bólu w okolicy brzucha. IBS może się pogorszyć na skutek stresu i niepokoju, diety bogatej we fruktozę, laktozę, fruktany - łatwo fermentujące krótkołańcuchowe węglowodany. Choroba ta uwarunkowana jest genetycznie. Mimo podobnych objawów z IBD, IBS nie należy do grupy nieswoistego zapalenia jelit.

Wszystkie nieswoiste choroby zapalenia jelit są schorzeniami przewlekłymi, z okresami zaostrzeń i remisji, i niestety nie jest możliwe całkowite ich wyleczenie. Nie oznacza to jednak, że pacjentowi nie można pomóc. Chorzy na IBD powinni być pod stałą opieką lekarską, aby w razie ostrego zaostrzenia objawów mieć możliwość szybkiego reagowania. Celem leczenia jest przede wszystkim opanowanie obecnego stanu zapalnego i wygojenie zmian śluzówkowych, złagodzenie objawów, uzupełnienie niedoborów pokarmowych, leczenie podtrzymujące i zapobiegające nawrotom.

Farmakoterapia w IBD dobierana jest indywidualnie w zależności od etapu choroby, jej umiejscowienia w układzie pokarmowym, stanu pacjenta, jego wieku, chorób współistniejących i innych czynników. Może obejmować preparaty kwasu aminosalicylowego, glikokortykosteroidy, leki immunosupresyjne, leki biologiczne a także leki przeciwbólowe, przeciwbiegunkowe i antybiotyki. W ciężkich przypadkach niezbędne może być leczenie chirurgiczne, polegające na resekcji jelita grubego, często z założeniem stomii.

Leczeniu farmakologicznemu IBD zawsze powinna towarzyszyć dietoterapia, czyli najbardziej naturalny sposób wspierania zdrowia jelit. Dobre efekty w ciężkich stanach przynosi leczenie przemysłowymi preparatami bezresztkowymi (tzw. nutridrinki), a w okresach remisji zalecana jest dieta FOODMAP (ograniczenie węglowodanów fermentujących w jelitach z zawartością fruktozy), stosowana w zespole jelita drażliwego (zaburzenie czynności jelit bez obecności zmian chorobowych w ścianach przewodu pokarmowego), wykluczającą produkty słabotrawienne i szybkofermentujące pod wpływem bakterii jelitowych.

Coraz częściej mówi się o korzyściach z podawania odpowiednich preparatów probiotycznych, zawierających bakterie przywracające właściwe proporcje mikrobioty jelitowej, poprawiające funkcje bariery śluzówkowej i stymulujące układ odpornościowy pacjenta. Najnowsze badania wskazują na korzyści z włączenia do diety kwasów tłuszczowych omega-3, a także kwasu masłowego (butyric acid) - fizjologicznie produkowanego przez bakterie bytujące w okrężnicy, stanowiącego główne źródło energii dla komórek nabłonka jelitowego i utrzymującego integralność bariery jelitowej, a także hamującego powstawanie stanów zapalnych i wspomagającego ich leczenie.

U osób z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit, a także z przewlekłym zapaleniem jelit po radio- i chemioterapii, z chorobą uchyłkową, biegunkami infekcyjnymi i innymi chorobami przebiegającymi z zaburzeniami składu mikrobioty okrężniczej i upośledzeniem funkcji bariery jelitowej zalecane jest suplementowanie kwasu masłowego drogą doustną (w postaci kapsułek w otoczce odpornej na enzymy trawienne) lub doodbytniczo (w warunkach szpitalnych w postaci wlewek).

Kwas masłowy, inaczej kwas butanowy występuje w zjełczałym maśle, nadaje kwaśny posmak wielu serom. Kwas masłowy pomaga w zapobieganiu tworzenia się zmian nowotworowych w jelicie grubym. Najbogatszym źródłem do produkcji kwasu masłowego w jelicie grubym są składniki zawierające skrobię odporną na trawienie - otręby pszenne, owies, zboża, ryż, kasze, nasiona, orzechy i warzywa, głównie strączkowe. Sam kwas masłowy ma bardzo nieprzyjemny zapach, może powodować nawet zawroty głowy i wymioty. Smród i odór, jaki wytwarza, może nawet utrzymywać się latami.

Ponadto, osobom cierpiącym na zaburzenia pracy jelit, zalecane jest rzucenie palenia (które zaostrza objawy IBD), unikanie stresu, włączenie regularnej aktywności fizycznej oraz monitorowanie objawów po przyjmowanych lekach (niektóre, np. niesteroidowe leki przeciwzapalne, mogą przyczyniać się do zaostrzeń IBD).

Obsserwujmy swoje ciało i zwracajmy uwagę, jak się czujemy po zjedzeniu poszczególnych produktów. Niestety, nie zawsze można sięgać po wszystko, na co mamy ochotę.