Interakcje leków z żywnością

W ciągu ostatnich lat coraz częściej w przestrzeni publicznej pojawia się temat interakcji leków. Jeden lek może wpływać na siłę działania drugiego, co skutkuje zmianą działania terapeutycznego danego preparatu - od braku efektów leczenia aż do możliwego działania toksycznego.

Zapewne większość z nas zgodzi się ze stwierdzeniem, że stosowanie dużej liczby różnych preparatów leczniczych może powodować występowanie często trudnych do przewidzenia wzajemnych oddziaływań między nimi. W wielu przypadkach pacjent nie podaje lekarzowi informacji na temat tego, jakie suplementy diety przyjmuje, traktując je jako nieistotne. Niewiedza ta może doprowadzić do wielu niekorzystnych konsekwencji dla zdrowia pacjenta.

O ile mamy coraz większą świadomość interakcji między lekami, pytamy, czy zażywanie jednocześnie konkretnych preparatów nie będących lekami jest dla nas bezpieczne. W dalszym ciągu niewiele osób zdaje sobie sprawę, że równie ważne są interakcje leków z żywnością. Odżywianie może bowiem wpływać na różne przemiany leków w organizmie, takie jak: uwalnianie, wchłanianie, dystrybucję, metabolizm, jak również eliminację leku.

Zioła czy inne rośliny zawierające np: antrachinony czy antranole poprzez zwiększenie perystaltyki jelit mogą zmniejszyć wchłanianie niektórych leków. Dotyczyć to może takich ziół jak Aloe (aloes), Frangulare cortex (korzeń kruszyny), Rhamni purshianae cortex (kora szakłaku amerykańskiego), Sennae folium (liść senesu), znajdujących się często w mieszankach odchudzających. Inne rośliny czy zioła zawierające śluzy mogą również poprzez zmniejszenie dostępu leku do śluzówki jelita wpływać na zmniejszenie wchłaniania leków. Działanie takie mogą wykazywać takie zioła jak len (flax), prawoślaz lekarski (Althaea officinalis).

Dziurawiec złocisty (St. Johns Wort) często stosowany jako środek do poprawienia nastroju, może osłabiać działanie stosowanych przez kobiety hormonalnych środków antykoncepcyjnych. Skutkiem tego mogą być nieregularne krwawienia lub nieskuteczność antykoncepcji. Również tak popularna szałwia (common sage), która posiada właściwości przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i przeciwzapalne, nie jest wskazana dla osób przyjmujących leki antydepresyjne i inne leki oddziałujące na układ nerwowy. Pacjenci biorący leki przeciwzakrzepowe też powinni unikać zażywania szałwii.

Niektóre zioła trzeba odstawić przed zabiegiem chirurgicznym. Czosnek należy odstawić tydzień przed operacją, gdyż zwiększa ryzyko krwotoku.

Na co w szczególności zwrócić uwagę, aby ograniczyć do minimum ryzyko wystąpienia negatywnych oddziaływań pomiędzy lekami a pokarmem?

Tabletkę niemal zawsze najlepiej popijać wodą.


Pierwsza bardzo prosta zasada mówi, aby wszelkiego rodzaju leki popijać pełną szklanką wody. Najlepiej, żeby to była przegotowana i koniecznie ostudzona woda. Wysoka temperatura może dezaktywować niektóre leki lub witaminy. Popijanie leków kawą, herbatą, mlekiem czy sokami może negatywnie wpływać na ich działanie, chociaż od tej zasady są pewne odstępstwa.

Bardzo dobrze udokumentowano wpływ soku grejpfrutowego na metabolizm leków. Sok ten zawiera substancje metabolizowane przez te same enzymy wątrobowe, które biorą udział w przemianach wielu leków, np. przeciwwirusowych, przeciwalergicznych czy obniżających ciśnienie. Enzymy "zajęte" sokiem grejpfrutowym, nie są w stanie metabolizować jednocześnie zażytego leku, co prowadzi do wzrostu jego stężenia we krwi. To w konsekwencji nasila jego działanie, oraz zwiększa ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Interakcja jest na tyle istotna, że stężenie niektórych leków stosowanych w nadciśnieniu, może wzrosnąć nawet trzykrotnie, powodując duże spadki ciśnienia i silne bóle głowy. Należy zachować aż 4-godzinny odstęp między wypiciem soku a zażyciem leku.

Popijanie niektórych leków, np. przeciwdepresyjnych, mlekiem (zwłaszcza pełnotłustym), może niekorzystnie nasilać ich działanie. Zawarty w mleku i przetworach mlecznych wapń tworzy z niektórymi lekami związki, które nie ulegają wchłanianiu z przewodu pokarmowego, co może skutecznie zniweczyć skutki terapii - dotyczy to niektórych leków przeciwbakteryjnych, np. tetracykliny oraz preparatów żelaza.

Popijanie leków mlekiem może mieć też pozytywny efekt. Popularne substancje przeciwgorączkowe, jak ibuprofen (Advil) czy paracetamol mogą być popijane mlekiem, co może ucieszyć młode mamy. Natomiast leki stosowane w zakażeniu dróg moczowych powinny być popijane mlekiem lub przyjmowane z jedzeniem bogatym w białko, gdyż zwiększa to ich skuteczność.

Innym przykładem są napoje zawierające kofeinę - kawa czy energetyki. Kofeina nasila działanie niektórych leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych np. Tylenolu czy Advilu. Jednocześnie rośnie ryzyko podrażnienia przewodu pokarmowego przez te leki. Na kofeinę powinni w szczególności uważać pacjenci stosujący leki w astmie oskrzelowej. W ich przypadku wypicie 2-3 filiżanek kawy może skutkować bólami głowy, niepokojem, nadmiernym pobudzeniem, czy znacznie przyśpieszoną akcją serca. Ciekawym, choć nie do końca potwierdzonym zagadnieniem jest wpływ regularnie spożywanej kofeiny na wzrost ryzyka uzależnień u osób stosujących leki psychotropowe oraz niektóre środki przeciwbólowe.

Najwięcej znanych interakcji z żywnością zachodzi na etapie wchłaniania leku. Posiłki zawierające dużo błonnika z reguły osłabiają wchłanianie leków i zmniejszają skuteczność terapii - dotyczy to niektórych leków stosowanych w cukrzycy, nadciśnieniu, ale również preparatów żelaza. Hormony tarczycy czy popularne substancje w leczeniu refluksu i zgagi powinny być stosowane na czczo. Absolutnie zabronione jest popijanie leków alkoholem, zarówno wódką, piwem czy winem. Wpływa on na metabolizm leków w wątrobie zaburzając działanie enzymów wątrobowych.

Dla odmiany niektóre leki, w celu ograniczenia ich niekorzystnego wpływu na śluzówkę żołądka, należy zażywać zawsze po posiłku. Dotyczy to w szczególności całej gamy leków przeciwzapalnych. Jeśli w ulotce znajdziemy, że dany lek należy przyjmować bez posiłku, to znaczy, że należy go przyjąć minimum godzinę przed jedzeniem lub dwie godziny po posiłku.

Na działanie danego leku wpływa nie tylko fakt przyjęcia leku z posiłkiem, ale również to, co i w jakich ilościach jemy. Dobrym przykładem są leki przeciwzakrzepowe. Osoby zażywające te leki i spożywające duże ilości produktów bogatych w witaminę K (brokuły, fasola, kalafior, kapusta) zwiększają ryzyko nieskuteczności terapii i powstania niebezpiecznych skrzepów.

Może również dojść do sytuacji odwrotnej, kiedy to długotrwale przyjmowane leki ograniczają wchłanianie cennych składników z pożywienia, powodując poważne niedobory. Na przykład długotrwale przyjmowane leki na zgagę zobojętniają kwas solny i mogą prowadzić do licznych niedoborów, w tym w szczególności witaminy B12. Natomiast posiłki bogate w tłuszcze znacznie poprawią skuteczność suplementacji witamin A, E, K i D.

Zawsze stosujmy się do zaleceń zawartych w ulotce. Według badań Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) aż połowa z nas przyjmuje leki niezgodnie z zaleceniami producenta. To może mieć poważne konsekwencje. Pamiętajmy też, aby o szczegółowe informacje dotyczące naszego konkretnego przypadku pytać zawsze lekarza. I nie czekając na jego pytania, przekazać mu pełną informację o wszystkich lekach, które aktualnie przyjmujemy.


Informacje zawarte w rubryce "Dla Zdrowia i Urody" nie stanowią porady lekarskiej i nigdy nie powinny jej zastępować. Wszelkie zabiegi muszą być wykonywane przez dyplomowanych specjalistów, a lekarstwa lub inne preparaty mogą być przyjmowane wyłącznie po konsultacji z lekarzem.

Możesz podzielić się tą treścią ze znajomymi!